Leren leren is een misleidende term. Niemand hoeft namelijk te leren hoe je moet leren, dat gaat volautomatisch. Als je een min of meer functionerend zenuwstelsel hebt, tenminste, en daarop aangesloten zintuigen.
Ik heb het daarom veel liever over effectief leren studeren: datgene wat je doet om te zorgen dat je bepaalde specifieke dingen onthoudt. Studeren is een activiteit, leren is een proces. Dat gezegd hebbende…
In de beschrijving van de training ‘Leer bouwen aan je kennis’ staat iets over mij persoonlijk: dat ‘leren leren’ voor mij als scholier een lastig thema was. Dus kreeg ik de vraag: Alex, wat heb jij dan met dat thema? Wat maakte leren toen voor jou zo lastig, en wat maakt dat je nu met die training komt?
Dat zit zo. Ik was tien jaar oud toen ik naar de middelbare school ging, waar ik vervolgens acht jaar zou blijven.
Mijn allereerste cijfer was een 1,7 voor Engels. Ik staarde beschaamd naar mijn blaadje en hoorde om me heen mijn klasgenoten blij zijn om hun hoge cijfers – ze hadden voor hun allereerste toets natuurlijk hard hun best gedaan. Ik had niet mijn best gedaan. Ik wist niet hoe dat moest.
Op de basisschool was er nooit zó veel van mij verwacht dat de grenzen van mijn gemak in zicht waren gekomen. In tegenstelling tot mijn klasgenoten moest ik dus nog leren leren. Althans, dat was de verklaring die we – mijn leraren, ouders en ik – voor waarheid aannamen in de jaren erna. En het klonk ook logisch, want ik was immers, als “hb-kind”, zonder veel moeite door de basisschool gesjeesd.
Omdat ik zo jong was, had ik een uitzonderingspositie. Mijn school was bereid te investeren zodat het goed met me zou komen, en iedereen snapte dat er iets met mij aan de hand was. Over 2 VWO heb ik twee jaar gedaan, en over 3 VWO ook. Beide met een soort deeltijdconstructie, waarbij ik om aan de wetgeving te voldoen wel in alle lessen zat.
Achteraf denk ik dat het niet eerlijk is geweest om mijn intelligentie de schuld te geven van mijn gebrek aan leervaardigheden. Ik zag namelijk later dezelfde problemen bij veel te veel andere jongeren. Zij hadden geen uitzonderingspositie zoals ik en zij konden hun probleem minder goed communiceren. De tijd en steun die ik gehad had, kregen zij niet.
Eén van de vele voorbeelden: toen ik in 4 VWO zat, hoorde ik een wanhopige klasgenoot raad vragen aan de docent. De docent gaf op belerende toon antwoord: mijn klasgenoot had een week vóór de toets moeten beginnen met leren.
“Dat is niet waar,” had ik eruit geflapt, “je begint al bij les 1 met leren.”
De docent begreep niet wat ik bedoelde en ook niet waarom ik zo protesteerde. De klasgenoot werd nog wanhopiger, want hij had de boot van les 1 allang gemist.
Met mijn twee jaar extra tijd heb ik het wel geleerd, dat effectief studeren. Het was bepaald geen feest en geen makkie. Het had veel sneller gekund als er iemand was geweest die me een paar belangrijke principes aan het verstand gebracht had: actieve in plaats van passieve herhaling, de timing van herhaling, het combineren van woord en beeld en het gebruiken van voorbeelden.
Maar deze principes werden me niet uitgelegd, dus moest ik ze zelf ontdekken. Misschien begrijp je mijn frustratie toen ik er achter kwam dat de principes al eerder waren beschreven door mensen die verstand hebben van het geheugen. Het voelde alsof mijn volledige zoektocht me bespaard had kunnen worden.
Als ik vertel over de kronkelweg die de middelbare school voor mij was, is de volgende vraag vaak: heeft het ook goede dingen opgeleverd? Mensen hopen vaak op iets positiefs dat mijn moeilijkheden destijds kan rechtvaardigen.
Daar moet ik toch teleurstellen. Ik denk niet dat zelf ontdekken hoe je moet leren een meerwaarde heeft. Het liefst stop ik mijn training in een envelop en stuur deze aan mezelf, dertien jaar terug in de tijd. Ik kom nog steeds allerlei hiaten tegen, onder andere binnen geschiedenis, natuurkunde en Duits. Dat vind ik heel jammer.
Het motiveerde me wél om me te verdiepen in de thema’s leren, gedrag, geestelijke gezondheid en onderwijs. Dat deed ik zowel binnen mijn studie neurobiologie, die ik cum laude afrondde, als daarbuiten. Ik heb te veel jongeren gezien met dezelfde moeilijkheden: het is verspilling van tijd, energie en (onderwijs)geld.
De principes die ik als scholier moest ontdekken lang voor ik ze elders opgetekend vond, heb ik verwerkt tot de training. ‘Leren leren’ in een paar uur, wie had dat gedacht?
P.S.: Deze blog bevat géén verwijt naar mijn oude school. Ik heb mij daar acht jaar lang en ook daarna nog thuis gevoeld en ik heb warme herinneringen aan een hele lijst docenten.
P.P.S.: de training.